Gevoelens kunnen waardevolle kennis zijn

In oktober '21 werkte School of Love (SOL) samen met de Broederschool uit Sint-Niklaas. School of Love bereidde zich gedurende een week voor, en de week daarop ontmoetten ze 17 middelbare scholieren en 3 leerkrachten in Voo?uit in Gent. Die ervaring vormde het vertrekpunt van het volgende gesprek.

---

Hoe zouden jullie datgene wat jullie met de scholieren deden benoemen: een workshop, een ontmoeting,...?

- We waren van mening dat we geen workshop zouden geven, maar dat het iets was dat we samen zouden creëren. Dus voor mij zat het een beetje tussen een workshop en een ontmoeting in.

- Ik denk veel na over het woord "ontmoeting" en wat het betekent. Ik ben het ermee eens dat School of Love een verschuiving probeert te creëren in sommige elementen, van een ruimte waar sommige mensen aanbieden en anderen ontvangen, naar een ruimte waarbij iedereen beoefenaar wordt. In de manier waarop ik taal gebruik, ben ik tevreden met het woord "workshop" en met de mogelijkheid dat er verschillende ervaringen en discours achter dat woord schuilgaan.

Als ik het aan de studenten zou vragen, wat denken jullie dat ze zouden zeggen over wat er in die workshop-ontmoeting is gebeurd?

- Dat ze spraakberichten voor elkaar hebben ingesproken.

- Dat we aan het eind van de dag altijd in een kring stonden en elkaars handen vasthielden.

- Velen van hen zouden zeggen dat ze niet kunnen uitleggen wat het was, maar dat het goed voelde.

En wat denken jullie dat ze zouden zeggen over het effect dat de week op hen had?

- Ze zeiden dat ze zich gerespecteerd voelden. Dat verbaasde me, dat ze dat moesten zeggen, dat het een optie had kunnen zijn om zich niet zo te voelen.

- Bijna elke dag moest er wel iemand wenen.

- ... we openden een beetje het pakket met emoties en gevoelens...

- Ze zouden zeggen dat gevoelens waardevolle kennis kunnen zijn, om samen te verwerken.

- Ze zagen het woord "liefde" ook als een uitnodiging daarvoor.

- Een leerling zei dat hij besefte dat school niet alleen over duidelijke feiten en duidelijke informatie gaat, maar ook over vage processen, waarbij je niet echt weet wat je aan het doen bent.

Kunnen jullie me iets vertellen over wat er in die 2 weken is gebeurd?

- Op de eerste dag van de eerste week namen we de tijd om in de ruimte aan te komen en te kijken hoe we ons als groep verhouden tot het onderwerp, en tot de komende taak.

- Het doel was om te weten te komen wat de urgentie was die ieder van ons op dat moment ervaarde, in de wereld, in ons persoonlijk leven, of in onze artistieke praktijk; een urgentie waarvan we vonden dat het de moeite waard was om er tijd aan te besteden. Het delen van die urgenties was ook een manier om elkaar te leren kennen. En toen vroegen we ons af: wat hebben deze urgenties met liefde te maken? Dus in zekere zin gaven we onszelf een soort workshop rond die vragen. En toen dachten we: hoe zou het zijn om deze urgenties met de leerlingen te delen? We besloten om ons te concentreren op de kracht die ieder van ons heeft om datgene te veranderen wat als storend wordt ervaren in de realiteit waarin we leven. En we ontwierpen methodes die zowel artistiek als pedagogisch zijn, en die de leerlingen de mogelijkheid gaven om dit uit te diepen.

- En omdat het een uitdaging is om zo'n ontmoeting als een collectief te leiden, probeerden we te begrijpen welke zorg en zorgpraktijken nodig waren om met elkaar te kunnen samen te werken. Het ging dus om het creëren van vertrouwen tussen ons, een vertrouwen waarop we in de tweede weken mee verder konden.

- Ik merkte deze geleidelijke opbouw van vertrouwen. Het bracht een transformatie teweeg in onze perceptie van bepaalde dingen, zoals de tijd bijvoorbeeld. Het voelde wonderbaarlijk. Door dit vertrouwen en door het idee van samen leren, kon je bijna voelen wat de ander voelt. Je bent niet alleen in je eigen verstand, maar je kunt ook je verstand laten lekken in dat van een ander, om door hun ogen te zien, of door hun gedachten te denken.

Waren er dingen in de manier waarop jullie deze ontmoetings-workshop benaderde die nieuw of verrassend was?

- Wat het meest verrassend aanvoelde, was wanneer er in ons schema ruimte was voor improvisatie. Bijvoorbeeld, op een ochtend begonnen twee mensen iets te zingen. We probeerden dit uit te breiden naar de hele groep en spontaan ontstond er een zang-neurie-melodie-vind-moment met iedereen.

- Er was een zeer, zeer diepe ervaring van kennis en de transformatie daarvan, waarbij niet alleen het verstand en het denken betrokken zijn, maar dat verder gaat dan de taal. Niet louter de organen, noch alleen het lichaam... maar een diepe kennis in transformatie die al deze dimensies tezamen betrekt.

- De activiteiten waarvoor we een kader hadden gecreëerd voor iedereen om in hetzelfde schuitje te zitten, waarbij we op dezelfde manier deelnamen als zij. Bijvoorbeeld, toen we een brief moesten schrijven aan een toekomstige entiteit over de realiteit waarin ieder van ons leeft. Het was voor mij een sterke ervaring om mijn brief met hen te delen en om er feedback over te krijgen. Ik herinner me dat ik het gevoel had dat ik mezelf in het gesprek binnenbracht, zoals ik ben, zonder te veel nadacht te schenken aan de verschillen, in generatie en achtergrond.

- Omdat we met z'n zevenen waren, werd de dynamiek tussen ons op de een of andere manier een groot deel van de hele ervaring. Dat was het spannendste pedagogische experiment. Wat betekent het om als collectief les te geven, te begeleiden, te faciliteren? Ik denk dat wij voor hen leraren waren, maar leraren van een andere soort.

Dat idee van het creëren van een kader voor iedereen om in hetzelfde schuitje te zitten, zou je zeggen dat dat een van de intenties is van School of Love?

- Ik zie het als een uitgangspunt van SOL, dat we gelijkwaardig kunnen deelnemen, zodat de mensen die bij een proces betrokken zijn er deel van gaan uitmaken. In sommige situaties is dat iets idealistisch, maar in het algemeen is dat onze tendens.

Waarom is gelijkwaardige participatie belangrijk voor jullie? Waarmee houdt het verband?

- Die waarde van gelijkwaardigheid is heel, heel belangrijk, maar ik heb ook moeite om te zeggen waarom.

- Ik zou preciezer willen zijn: het gaat niet om gelijke deelname, maar om het feit dat ieder mens met zijn eigen kwaliteiten kan deelnemen. Sinds geruime tijd probeer ik het belang te erkennen van elk afzonderlijk wezen, met inbegrip van dieren, dingen, voorwerpen, ... op een manier die de dichotomieën van goed <> slecht, jong <> oud, ervaren <> niet-ervaren, hoge opleiding <> basisopleiding, kleine dieren <> grote dieren, ... oplost en om het belang te vinden in elk van deze categorieën en wezens, en elk van hen hetzelfde belang toe te kennen. Het is als een orkest dat bijdraagt aan de wereld zoals die is. De eerste keer dat ik met School of Love in aanraking kwam, had ik het gevoel dat er ruimte was voor zorg, luisteren, om dat er naar je werd geluisterd, en dit zijn kwaliteiten waar ik naar wil streven wanneer het erom gaat elk wezen even veel belang toe te kennen. Voor mij is het belangrijk dit te onderzoeken en manieren te vinden om het in de praktijk te brengen, door wat we doen, door het op de één of andere manier te erkennen en te koesteren.

- Het belang ligt ergens in de manier waarop ik andere mensen benader en voor ze zorg, in mijn praktijk en in mijn privé-leven, in hoeveel je geeft en hoeveel je ontvangt. Als je met anderen omgaat, moet je ook voor die relatie zorgen. Dus hoe doen we dit...? Door de aanwezigheid van anderen te erkennen, door verantwoordelijkheid te nemen. Het is zoals een liefdevolle relatie, waar iedereen in dezelfde mate verzorgd wordt, waar er een soort gelijkheid is...

- Elke persoon die er was, wilde iets leren van de situatie. Elke persoon engageerde zich met de bedoeling om iets te leren, maar dat betekent niet dat we dingen op een gelijke manier leren. We produceerden collectieve activiteiten en ieder produceerde individuele kennis. Het collectieve aspect was de manier waarop de kennis werd geproduceerd.

- Ik vind het moeilijk om dit onder woorden te brengen, maar ik vind het belangrijk om het naar voren te brengen. Het gebeurt soms dat er een angst is om de macht te grijpen, en dat het onduidelijk blijft wat er moet gebeuren, dat er een gebrek is aan begeleiding. Ik heb het gevoel dat het soms te maken heeft met een angst voor autoriteit, of een angst voor de vragen die te maken hebben met autoriteit en macht, omdat het in onze tijd erg moeilijk is om met macht en autoriteit om te gaan. Ik zie dat bij mezelf, en ik zie het wanneer het in groepssituaties gebeurt, en of dat nu goed of slecht is, is misschien niet van belang.

- Misschien is het tijd om een ander model te creëren, een model dat gebaseerd is op vertrouwen. Als in een groep mensen elkaar vertrouwen, hoef je geen leider te zijn of gezag uit te stralen om dingen te doen.

Kunnen jullie het hebben over enkele concrete dingen die jullie hebben gedaan die kunnen illustreren hoe jullie met dat vertrouwen omgaan?

- Het vertrouwen zit in de rituelen van het openen en sluiten van een dag. Daarbinnen is er een mogelijkheid om te delen wat je voelt, wetende dat het ontvangen zal worden, dat er een ruimte is om dingen uit te drukken. Ik denk dat die praktijk heel sterk is, omdat het een praktijk is waarin we elkaar verwelkomen, wat dan ook de staat is waarin we ons op dat moment bevinden, vanuit onze verschillende realiteiten en toestanden. Het is een beetje zoals een praktijk van radicale aanvaarding: toestaan dat we aankomen zoals we zijn, en van daaruit beginnen te werken. In tegenstelling tot iets bepaald te moeten zijn, om te mogen werken.

- Wat vertrouwen schept in de School of Love is dat het iets van lange termijn is, dat er regelmatige bijeenkomsten zijn. En wat ook vertrouwen schept, zijn bepaalde individuen, met hun filosofie, waar ik me verwant mee voel. Maar er zijn ook anderen met een heel andere benadering. Dat maakt onze diversiteit, die ook een diversiteit aan ideeën is. Wat vertrouwen schept, is de bereidheid om los te komen, de bereidheid om te leren, de bereidheid om te werken, en dat wie wil blijven werken, dat wil doen op een manier die voor iedereen prettig is. Het heeft ook veel te maken met hoe je je organiseert.

Wat zijn enkele van de andere intenties van School of Love?

- De beoefening van liefde te zien als een openheid. Eén van de kenmerken van het beoefenen van liefde is openstaan voor diversiteit. En van daaruit is het duidelijk en logisch dat dit ook binnen SOL moet gebeuren.

- Wat deel uitmaakt van de aspiraties van SOL, is dat iedereen welkom is. Maar terwijl we proberen ruimtes te creëren die open zijn, begrijpen we niet altijd wat dat betekent. Bijvoorbeeld: wat betekent het om iemand met een lichaamsafwijking te ontvangen? Wat betekent het om je aan te passen aan verschillende behoeften? Ik ben vastbesloten om daar dieper op in te gaan. Als iedereen er is, hoe zorgen we er dan voor dat aan het eind van het proces iedereen het gevoel heeft dat hij kan bestaan, en dat hij kan meedoen?

- Er is een gedeelde vaste overtuiging in SOL, die ook zit in hoe we met openheid omgaan, namelijk: iedereen heeft iets bij te dragen en iedereen kan elkaars ruimte verrijken. Er zijn geen voorwaarden. Jouw verhaal, jouw vaardigheden, wat ze ook mogen zijn, kunnen iets creëren binnen dit collectief.

Dit idee van openheid, en dat iedereen welkom is, heb je voorbeelden van hoe je dat in de praktijk brengt?

- Ik heb stage gelopen bij Constant, waar ik een reeks verklaringen heb opgesteld en gecoördineerd die een kader scheppen voor het soort ruimte dat zij willen creëren in hun samenwerkingen, en het gedrag dat ze niet zullen tolereren. Ik onderschrijf dit echt: niet iedereen is welkom; racisten zijn niet welkom, seksisten zijn niet welkom; om een gemeenschappelijk begrip te hebben van hoe om te gaan met gebeurtenissen die onderdrukkend kunnen zijn.

Dus hoe zou jij je voorstellen om met openheid om te gaan in School of Love?

- Wat ik bijvoorbeeld zou willen ontwikkelen, binnen ons komende onderzoekstraject, is een systeem, dat als iemand lid wil worden van de kerngroep, dat er een persoon is die met hen incheckt, die vraagt naar hun behoeften. Dat er iemand als referentie dient, om de overgang te maken naar de nieuwe groep, want dat kan eng zijn. Er zijn veel dingen die kunnen uitsluiten. Hoe kijk je naar de uitsluiting die aan het werk is en breng je iemand binnen in een groep?

Wat kunnen jullie je voorstellen dat jullie in de nabije toekomst zouden doen dat hiermee verband houdt?

- Het eerste wat in me opkomt, is het maken van een website als een manier om SOL te formuleren en te presenteren, of in ieder geval om te bepalen of die presentatie er überhaupt moet zijn. Om dingen te formuleren, om dingen te ordenen, om een gemeenschappelijk kader te hebben.

- Ik zou graag meer diversiteit in de groep hebben.

- Meer ontmoetingen met middelbare scholieren en deze praktijk verder ontwikkelen. We zijn ook van plan om werksessies met kunstenaars en activisten te faciliteren om dieper in te gaan op praktijken van liefde, collectief bestuur, inclusie en het creëren van alternatieven voor individualistische tendensen door middel van kunst en pedagogie.

De mensen die aan de workshop-ontmoeting hebben deelgenomen zijn: Olga Bientz, Roger Fähndrich, Anna Housiada, Laura Oriol, Martina Petrovic, Irena Radmanovic en Adva Zakai van School of Love; de studenten en docenten van de Broederschool: Jolien De Daele, Yelena Vanhove, Warre De Bock, Eveline Meul, Lisa-Marie Hoskens, Tubagus Refan Mahendra, Jasper Van Vlierberghe, Julie Maes, Julie (Maïté) Renette, Mabelle Smet, Louis De Jonckheere, Anouk Beniers, Lore Vanderhenst, Lisa Malfliet, Iris Suetens, Rachne Henderick, Carmen Biesemans, Elias d'hollander, Annemie vandeputte.

Anderen die een bijdrage hebben geleverd zijn: Daan, Julien, Margot, Marieke, Matthieu, de technici, de mensen die aan de balie en in de keuken werken en de dakwerkers van Voo?uit.

De workshop-ontmoeting werd ondersteund door de Broederschool (Sint-Niklaas) en Voo?uit (Gent).